(Thư thứ hai)
Đừng làm các điều ác, vâng làm các điều lành, tận lực giữ luân thường, nghiêm túc trọn hết bổn phận
Nhận được thư, biết ông sanh lòng tin trong sạch, muốn quy y Phật pháp; nhưng quy y Phật pháp ắt phải đừng làm các điều ác, vâng làm các điều lành, tận lực giữ luân thường, nghiêm túc trọn hết bổn phận của chính mình, sanh lòng tin, phát nguyện, niệm Phật cầu sanh Tây Phương, lại còn phải kiêng giết, bảo vệ sanh mạng, ăn chay (Nếu chẳng thể ăn chay hoàn toàn, cũng đừng tham ăn thì mới nên. Càng phải nên giữ Lục Trai hoặc Thập Trai. Nếu không, sẽ trái nghịch với Phật). Nay đặt pháp danh cho ông là Trí Mậu (智茂). Do tâm tánh như cái cây; do phiền não chướng lấp nên tâm tánh chẳng thể hiển hiện giống như cây khô héo. Đã có trí huệ thì phiền não chẳng sanh, cái cây tâm tánh sẽ tự nhiên xum xuê! Nói đến Ngũ Giới thì hãy tự hỏi tâm mình. Nếu có thể giữ được chẳng phạm, hãy hỏi Hóa Tam về quy củ [tự phát thệ] thọ giới trước đức Phật, ông ta sẽ bảo ông, chứ Quang không viết cặn kẽ.
Nếu ông có thể lãnh hội được những nghĩa trong Văn Sao thì...
Đã quy y Phật pháp thì nên đọc kỹ Văn Sao, y theo đó mà hành sẽ tự chẳng đến nỗi bị kẻ tầm thường gây lầm lẫn. Đối với chuyện cầu phước báo trong đời sau và cách luyện đan vận khí của ngoại đạo để cầu thành tiên v.v… nếu ông có thể lãnh hội được những nghĩa trong Văn Sao thì dẫu có trăm ngàn tăng nhân phàm tục hay ngoại đạo vẫn chẳng thể lay động được tâm ông. Đừng nói đấy là những lời do Quang nói ra, chẳng đáng để nương dựa, căn cứ! Hãy nên biết rằng: Quang dựa theo ý của Phật, Bồ Tát, tổ sư, thiện tri thức để nói; chứ không phải do Quang tự suy lường rồi nói bừa đâu nhé!
(Thư thứ ba)
Nếu đầy đủ lòng tin chân thành, nguyện thiết tha...
Nhận được thư, biết tâm ông cao như trời, nhưng chí hèn như đất! Miệng tuy nói vâng theo lời Quang dạy, nhưng thật sự hoàn toàn dựa theo thiên kiến của chính mình! Pháp môn Tịnh Độ chỉ có lòng tin làm gốc. Tin cho cùng cực, dẫu Ngũ Nghịch, Thập Ác cũng đều có thể vãng sanh. Tin chẳng tới nơi tới chốn, kẻ thông Tông thông Giáo nhưng chưa từng đoạn Hoặc đều chẳng có phần! Ông đã chẳng thể thông Tông thông Giáo, đoạn Hoặc chứng Chân, cậy vào tự lực để liễu sanh tử; lại chẳng tin “Phật lực chẳng thể nghĩ bàn, tự tánh công đức chẳng thể nghĩ bàn; nếu đầy đủ lòng tin chân thành, nguyện thiết tha, niệm Phật cầu sanh Tây Phương, không một ai chẳng được vãng sanh!” Pháp môn Tịnh Độ chính là pháp môn vô thượng thẳng tắt viên đốn để liễu sanh tử ngay trong đời này. Đối với pháp môn này còn chưa biết phương hướng, mà đã dùng cái tâm cuồng vọng ham cao chuộng xa để nghiên cứu Khởi Tín Luận! Khởi Tín Luận thật sự là cương yếu để học Phật, nhưng người hạ căn và kẻ sơ cơ cũng khó được lợi ích. Dẫu nghiên cứu Khởi Tín Luận đạt đến mức độ thông suốt, thấu triệt vô ngại, thì dụng công vẫn phải nhờ vào niệm Phật cầu sanh mới là ổn thỏa, thích đáng! Huống chi Pháp Tướng, Thiền, Giáo tinh vi, mầu nhiệm, sâu thẳm chẳng thể mong thấu hiểu được ư?
Hãy chuyên tâm nghiên cứu những sách thuộc về pháp môn Tịnh Độ
Tâm ông cao như thế chính là vì chẳng biết phân lượng mà lập chí cao như thế! Ông lại nói: “Căn tánh yếu hèn, mong chi sanh Tây! Chỉ có thể không bị đọa ác đạo là đã an ủi lắm rồi!” Chẳng biết: Không sanh Tây phương, tương lai ắt đọa ác đạo! Đấy là trái nghịch lời Phật dạy cũng như trái nghịch lời Quang nói, sao lại nói là “từ đầu đến cuối vâng làm theo lời răn dạy, nhất tâm trì niệm A Di Đà Phật” ư? Nay do thân ông nhận lãnh chức vụ của người khác giao phó, lại chẳng phải là tư cách thượng đẳng, cái tâm và cái chí đã lập ấy thật đáng khiến cho người khác phải than thở, phải cười cợt! Ông hãy dứt cái tâm cuồng vọng muốn làm bậc đại thông gia ấy đi, hãy chuyên tâm nghiên cứu những sách thuộc về pháp môn Tịnh Độ (đã nói tường tận trong những lá thư gởi cho ông Cao Thiệu Lân và bà Từ [Phước Hiền] trong Văn Sao), hãy nương theo những khai thị ấy mà sanh lòng tin phát nguyện, chẳng vì căn khí của chính mình kém hèn mà đề cao sự vãng sanh rồi gác bỏ. Hằng ngày dù động hay tịnh, luôn lấy một câu Di Đà làm bổn mạng nguyên thần. Suy nghĩ xử sự đều phải hợp với tông chỉ “đừng làm các điều ác, vâng làm các điều thiện”.
Nếu còn thừa sức, sẽ chẳng ngại gì tùy ý thọ trì, đọc tụng các kinh Đại Thừa. Hãy nên lấy chí tâm thọ trì làm gốc, đừng chú trọng gấp muốn hiểu rỗng rang thấu triệt nghĩa lý. Nếu có thể chí thành đến cùng cực, sẽ tự thấu triệt nghĩa lý. Nếu muốn thấu triệt trước mà chẳng chí thành trì tụng, dẫu có thấu triệt cũng chẳng được lợi ích thật sự, huống chi quyết khó thể thấu triệt ư? Dẫu nghiên cứu Pháp Tướng, Thiền, Giáo cả đời, cũng khó hiểu được chỗ chỉ quy. Dẫu hiểu được, ai có thể không đoạn được Hoặc nghiệp mà liễu sanh thoát tử? Muốn đoạn Hoặc nghiệp liễu sanh thoát tử, chỉ sợ có mộng cũng mộng chẳng được!
Một đằng là giáo lý theo đường lối thông thường...
Ông còn chưa đọc kỹ Văn Sao của Quang nên mới nói như vậy, cao thì xông thấu trời thẳm, thấp thì tuốt đáy biển sâu! Trong Văn Sao đã nhiều lần nói đến những sách nào nên đọc và pháp tắc xem kinh v.v… cũng như chỗ khó được lợi ích nơi Pháp Tướng, Thiền, Giáo. Bởi lẽ, pháp môn Tịnh Độ cậy vào Phật từ lực, các pháp môn khác đều cần nhờ vào sức của chính mình. Một đằng là giáo lý theo đường lối thông thường, giống như kẻ sĩ trong cõi đời do tư cách mà được làm quan; một đằng là giáo lý đặc biệt như vương tử trong cõi đời, dẫu có té xuống đất vẫn được hết thảy quan lại cung kính.
Há nên dùng biện pháp quyên mộ?
Vô Lượng Thọ Kinh có bản lưu hành riêng. Hơn nữa, trong mười bốn thứ kinh luận Tịnh Độ đã có ba kinh một luận, nhưng không có Phổ Hiền Hạnh Nguyện Phẩm. Nếu muốn mở rộng quỹ lưu thông kinh sách, há nên dùng biện pháp quyên mộ? Hãy nên thương lượng với kẻ có tín tâm, có tài lực mong họ phụ trợ. Thêm nữa, kinh điển thật nhiều, tâm ông muốn mở toang môn đình, nhưng ở Trịnh Châu có mấy ai thỉnh? Chỉ nên thỉnh những kinh sách người bình thường cũng có thể đọc được. Để thỉnh những bộ kinh sách lớn mà người bình thường không thể đọc được, cần phải ước định [cặn kẽ với người muốn thỉnh] rồi mới đứng ra thỉnh thay cho họ, sẽ đỡ tốn tiền vốn mà cũng chẳng đến nỗi thỉnh về không bán được, giam tiền nằm ì một chỗ không sử dụng được.
Đều do những kẻ tu hành nhưng thiếu trí huệ
Ông tự nói: “Tháng ngày chẳng còn mấy, sức thật hữu hạn”, nên Quang mới nói như thế. Nếu chẳng nghĩ là đúng, vẫn y theo tâm tướng của chính mình để làm thì Quang cũng chẳng cưỡng! Ông có thể làm một vị đại thông gia thì cũng là điều may mắn cho Phật môn. Sợ ông không thành một bậc đại thông gia được mà pháp môn Tịnh Độ cũng chẳng tin tới nơi tới chốn, hai đằng sẽ đều xôi hỏng bỏng không! Đời này tu chút ít công đức, tương lai ắt sanh trong nhà phú quý. Ông thử suy nghĩ kỹ xem: Kẻ phú quý có mấy ai chẳng tạo nghiệp? Hiện thời vận nước nguy ngập, dân không lẽ sống, đều do những kẻ [trong đời trước] tu hành [nhưng] thiếu trí huệ, qua đời sau cậy vào phước báo bèn gây nhiễu loạn mà ra. Ông khởi vọng tưởng chẳng thể cùng tận như thế mà lại muốn chẳng đọa vào ác đạo; nếu chẳng sanh Tây Phương thì một đời chẳng đọa, chứ hai đời chẳng đọa cũng hiếm hoi lắm đấy!
Ảnh: Tượng Phật A Di Đà bằng đá ở chùa Ngô Xá (Nam Định) làm bằng chất liệu đá khối màu xám xanh (đá cát), tượng và bệ cao 2m, được sơn thếp vàng, ngồi trong tư thế thiền định.
Đoạn đầu: Nhận được thư, biết ông sanh lòng tin trong sạch, muốn quy y Phật pháp; nhưng quy y Phật pháp ắt phải đừng làm các điều ác, vâng làm các điều lành, tận lực giữ luân thường, nghiêm túc trọn hết bổn phận của chính mình, sanh lòng tin, phát nguyện, niệm Phật cầu sanh Tây Phương, lại còn phải kiêng giết, bảo vệ sanh mạng, ăn chay.
'Lòng tin trong sạch', đó là lòng tin thanh tịnh, không bị nhiễm ô [đối với Phật Pháp], đây là những cơ sở bước đầu cho việc tu học, nói cách khác là giai đoạn bắt đầu phát tâm để tu tập, như bước đầu phát tâm ăn chay, niệm Phật, tụng Kinh, trì Chú, Quy Y Tam Bảo, nghiên cứu Kinh giáo, nghe pháp... Với hành giả Tịnh Độ, thì đó là sanh lòng tin, phát nguyện, niệm Phật cầu sanh Tây Phương, dĩ nhiên đây chỉ là giai đoạn mở đầu, nên đây cũng là dạng Tín tâm thông thường thôi, chưa thể gọi là tin sâu nguyện thiết được, mà cần có thời gian để tu học, thâm nhập dần dần. Bên cạnh việc sanh tín, phát nguyện, niệm Phật cầu vãng sanh thì cần phải: đừng làm các điều ác, vâng làm các điều lành, tận lực giữ luân thường, nghiêm túc trọn hết bổn phận của chính mình... Với dạng còn trẻ khỏe hay còn bổn phận phải gánh vác này kia thì đều phải như vậy, con đường tu tập hành đạo nó dài dằng dặc chứ chẳng phải chuyện chơi đâu, vừa đạo vừa đời phải song hành nhau như bóng với hình vậy, chẳng thể tách rời được. Tuy nhiên phải bằng cách nào đó làm cho chúng dung thông, tương hổ, giúp ích cho nhau, như thế mới là hợp lẽ, tốt đời đẹp đạo. Chứ còn phát tâm tu tập mà hai cái này gây xung đột, chia rẽ hay gây tổn hại, phiền nhiễu cho nhau như vậy là tu không đúng cách, cần phải chấn chỉnh học tập trở lại. Bởi suy cho cùng nếu đúng thì cả đời và đạo đều hướng tới những giá trị tốt đẹp cho cuộc sống, cho con người, cùng hướng đến những điều thiện lành, đoạn trừ những cái xấu ác, cùng để lợi mình lợi người, cho dù có tu hay chẳng tu đều phải thế cả. Bởi vậy Phật Pháp bao trùm tất cả, từ thế gian pháp, tất cả các đạo giáo, tín ngưỡng chân chánh, cho đến các pháp xuất thế như: Thiền, Giáo, Mật, Tịnh...
Tiếp theo: Do tâm tánh như cái cây; do phiền não chướng lấp nên tâm tánh chẳng thể hiển hiện giống như cây khô héo. Đã có trí huệ thì phiền não chẳng sanh, cái cây tâm tánh sẽ tự nhiên xum xuê!
Chúng ta đang sống trong cõi Ngũ trược ác thế này, tức là cái ác đang chiếm ưu thế chứ chẳng phải cái thiện đâu nhé, bởi nếu cái thiện chiếm ưu thế thì đã gọi là cõi 'thiện thế' chứ đâu phải là 'ác thế'! Bởi vậy nên chúng sanh rơi vào Tam đồ luôn đông đúc, áp đảo các cảnh giới khác là vậy, tức là như cõi người đây sau khi thọ xong thân người thì đa số phải đọa vào Ác đạo, chỉ số ít được trở lại làm người hay sanh thiên v.v... Cho nên, sống giữa cõi đời ô trược này mà học đạo, cầu giải thoát, hay gọi là tu chân nơi cõi tục, thì giống như đang bơi trên dòng nước ngược vậy, tức là mỗi ngày là một sự cố gắng, không ngừng nghỉ, cho đến khi mãn phần mới thôi. Cho nên, điều quan trọng là phải học cách 'chuyển phiền não thành Bồ Đề', giống như cái cây phải lấy được dưỡng chất từ bên dưới để làm chất liệu nuôi sống thân mình, rồi sinh trưởng phát triển, đợi ngày đơm hoa kết quả, trong quá trình này cây nào hấp thụ tốt sẽ sinh trưởng tốt, cây nào gốc rễ yếu hấp thụ kém sẽ sinh trưởng kém, còn cây nào không hấp thụ được thì đương nhiên sẽ khô héo, rồi chết. Việc tu đạo ở đây cũng gần như vậy, ai mà 'hấp thu' cõi đời này tốt, tức làm sao tốt đời đẹp đạo, chuyển hóa thân tâm, chuyển phiền não [tham sân si], gian khó trong thế gian thành đạo tâm đạo lực, thành an vui tự tại, rồi làm sao để lợi mình lợi người, lợi lạc chúng sanh... thì chắc chắn đường đạo sẽ hanh thông, phát triển lớn mạnh, đợi ngày 'thu hoạch' thành tựu. Cho nên nói 'đã có trí huệ thì phiền não chẳng sanh', tức là biết chuyển được phiền não thành Bồ Đề vậy, không để chúng 'ứ đọng' lại, gây cản trở, ách tắt [đường đạo]. Đây rõ ràng là cả một 'trí huệ', tu tập đó chứ chẳng phải đơn giản đâu, rồi tùy căn tánh mức độ mà chuyển được nhiều ít khác nhau, nhưng không thể không chuyển.
Đoạn tiếp: Nhận được thư, biết tâm ông cao như trời, nhưng chí hèn như đất! Miệng tuy nói vâng theo lời Quang dạy, nhưng thật sự hoàn toàn dựa theo thiên kiến của chính mình! Pháp môn Tịnh Độ chỉ có lòng tin làm gốc. Tin cho cùng cực, dẫu Ngũ Nghịch, Thập Ác cũng đều có thể vãng sanh. Tin chẳng tới nơi tới chốn, kẻ thông Tông thông Giáo nhưng chưa từng đoạn Hoặc đều chẳng có phần!
'Nhận được thư, biết tâm ông cao như trời, nhưng chí hèn như đất', đây là căn bệnh chung của nhiều người mới phát tâm, người ta thì 'trước tự độ mình mới ra độ người' nhưng những kẻ mới phát tâm thì thích làm ngược lại, phát tâm đi 'độ' tùm lum hết, nhưng chính mình thì chưa được gì. Dĩ nhiên theo thời gian, rồi 'lên bờ xuống ruộng' vài bận là phải đằm lại thôi, sẽ tự biết điều chỉnh lại cách thức tu tập, đường lối này kia v.v...
'Pháp môn Tịnh Độ chỉ có lòng tin làm gốc', mà đã là 'gốc' thì không thể không có, hay yếu kém được, hay không thể không xây dựng đầu tư từ trước được, giống như cái cây cần gốc rễ vững mạnh, cái nhà cần nền móng chắc chắn vậy, nếu không muốn 'đập đi làm lại' hay phải vun bồi lại từ đầu. Nói cách khác, có 'gốc' thì mới có thân cành lá, rồi đơm hoa kết quả, tức thành tựu được. Giống như Phật Giáo nói chung thì lấy Hiếu làm gốc, rồi chuyên sâu nữa với riêng Tịnh Độ thì lấy lòng tin làm gốc, thiếu những cái này thì không thể thành tựu được gì cả.
'Tin cho cùng cực, dẫu Ngũ Nghịch, Thập Ác cũng đều có thể vãng sanh', đây nói cho trường hợp hạng bét, tức là lâm chung mới bắt gặp Chánh Pháp, được thiện tri thức khai thị, rồi phát khởi lên được Tín tâm chân thật chẳng nghi, niệm mấy tiếng liền được Phật đến tiếp dẫn, vãng sanh vào thẳng Chánh quốc. Đây là một dạng của Pháp Tín Nguyện niệm Phật. Chứ chẳng phải chỉ có niệm được vài tiếng lúc cuối không thôi, mà chẳng có Tín Nguyện như nhiều người nghĩ đâu nhé!
'Tin chẳng tới nơi tới chốn, kẻ thông Tông thông Giáo nhưng chưa từng đoạn Hoặc đều chẳng có phần!', không những vậy đến như bậc Đại triệt đại ngộ cũng chẳng có phần luôn, đừng nói đến hạn phàm phu tục tử, bởi cái 'trí huệ' của bậc đại triệt đại ngộ, minh tâm kiến tánh hay thông tông thông giáo... chẳng liên quan gì đến chuyện sanh tử cả, hay nói cách khác là đây chẳng phải là cái trí huệ chân thật, chỉ là trí huệ của các Pháp thế gian mà thôi. Còn trí huệ chân thật là phải chân thật giúp hành giả liễu thoát sanh tử mới được [theo con đường Tịnh Độ Tông], còn theo Pháp tự lực thì phải đoạn Hoặc chứng Chân, tức là đoạn sạch sẽ hết Phiền Hoặc mới được [tức đắc A La Hán].
Cho nên nói câu 'Nhìn thấu là trí huệ chân thật' thật ra không chuẩn xác lắm, mà chỉ xem 'nhìn thấu' là một trí huệ thông thường [của thế gian] mà thôi, không phải dạng trí huệ chân thật [để liễu thoát sanh tử] đâu! Cho nên suy cho cùng, các pháp 'nhìn thấu', 'buông bỏ'... chỉ là các pháp thế gian mà thôi, chỉ nhằm để trợ duyên trợ hạnh cho Pháp tông chỉ Tín Nguyện niệm Phật, bởi có Tín tâm chân thật đầy đủ thì thứ gì chẳng buông bỏ được [để về Tây Phương với Phật], đâu cần gì 'nhìn thấu' với chẳng 'nhìn thấu'! Còn như 'nhìn thấu' tốt, 'buông bỏ' tốt thì cũng giúp trợ duyên cho con đường đạo rất nhiều, giúp chuyên tâm mà hành đạo, bởi nói chứ phàm phu mà cứ hành cái gì càng nhiều là càng dễ sanh tham đắm, chấp trước vào cái đó, đâm ra lơ là việc tu học, hành đạo. Còn như muốn 'nhìn thấu' cho triệt để luôn ư? Hãy học theo lời Phật dạy, Ngài là bậc Toàn năng toàn giác, tức là đã phá sạch tất cả các Phẩm vô minh, hiển lộ trọn vẹn Tự tánh làm Phật của mỗi chúng sanh, cho nên hãy học theo Ngài đi, rằng Ngài nói cái gì thì tin theo hành theo cái đó, đó chính là cách học 'nhìn thấu' nhanh nhất, chuẩn xác nhất. Mà cụ thể với hành giả Tịnh Độ đó là gì? Ngài đưa ra cái Pháp đó bảo hãy tin đi, đừng nghi, rồi chân thật hành trì, chắc chắn thành tựu, vậy mà có mấy ai chịu tin theo đâu, rồi viện đủ mọi lý do, kiến giải này kia, nói sao Pháp khó tin quá, hay con phàm phu quá chẳng dám tin nhận... Chứ nếu như ai ai cũng tin tưởng chẳng nghi cái Pháp mà Phật đưa ra đó, rồi chân thật hành trì thì trong đời này Phật rước sạch sẽ hết, không sót một ai!
Các đoạn còn lại chúng ta cùng đọc và học tập.
Văn Sao Tam Biên, quyển 2
Thư trả lời cư sĩ Châu Trí Mậu
Đại Sư Ấn Quang
