Vốn không có chương trình cố định
Thư nhận được đầy đủ. Biện pháp áp dụng trong đám tang như thế chẳng những hữu ích cho người mất mà thật sự còn khiến cho cả nhà đều gieo thiện căn không chi lớn bằng! Sau này, dẫu chẳng thể ăn chay trường thì cũng nên bớt ăn mặn, lập quy định chẳng đích thân giết chóc trong nhà để đỡ kết sát nghiệp. Chị ông muốn chuyên nhất niệm Phật thì vốn không có chương trình cố định. Nếu chiếu theo chương trình niệm Phật bình thường, canh Năm dậy lễ Phật (bao nhiêu lễ tùy theo mình lập). Lễ xong, niệm kinh Di Đà một biến, Vãng Sanh Chú (ba biến hoặc bảy biến, hoặc hai mươi mốt biến) xong liền niệm kệ Tán Phật, nhiễu niệm bao nhiêu câu đó, rồi mới tịnh tọa nửa tiếng, rồi lại niệm ra tiếng độ bao nhiêu câu, rồi quỳ niệm Quán Âm, Thế Chí, Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát, mỗi danh hiệu ba lượt (Nếu muốn lễ bái thì trước hết lễ Phật bao nhiêu đó lạy, xưng danh hiệu Bồ Tát chín lượt, rồi lễ chín lạy), niệm bài văn phát nguyện, Tam Quy Y. Đấy là công khóa buổi sáng.
Ăn cơm sáng xong, tịnh tọa một khắc, lại đến lúc niệm Phật thì lễ Phật ba lạy, hoặc lễ nhiều hơn xong liền niệm kệ Tán Phật. Niệm xong, đi nhiễu và ngồi đều chiếu theo như trên; chỉ có điều niệm Phật xong, không cần phải niệm bài văn phát nguyện dài, chỉ niệm bốn câu kệ “nguyện sanh Tây Phương Tịnh Độ trung…” là được rồi, lễ bái lui ra. Hoặc buổi sáng hai thời, buổi chiều hai thời. Khóa chiều giống như khóa sáng. Buổi tối lại niệm Phật một lần, vẫn chiếu theo chương trình giống như sau khi ăn cơm sáng. Niệm xong phát nguyện, nên niệm bài văn phát nguyện do Tổ Liên Trì san định. Niệm xong, đọc bài Tam Quy Y.
Trong tâm đều phải thầm nhớ Phật hiệu
Tuy trong đây có lúc khởi lên Phật hiệu, có lúc im lặng, nhưng trong tâm luôn giữ cho một câu Phật hiệu được trì niệm chẳng gián đoạn. Đi - đứng - nằm - ngồi, mặc áo, ăn cơm, đại tiểu tiện, trong tâm đều phải thầm nhớ Phật hiệu. Trong bảy ngày chẳng để khởi lên hết thảy tạp niệm, như con nhớ mẹ không lúc nào quên. Khi niệm, cố nhiên là niệm [Phật], lúc lặng tiếng không niệm thì trong tâm vẫn niệm, chỉ cầu tâm tương ứng với Phật (tức “ngoài tâm không có Phật, ngoài Phật không có tâm. Toàn tâm là Phật, toàn Phật là tâm”. Trong tâm trừ sáu chữ hồng danh ra, không có hết thảy tạp niệm, vì thế gọi là “tương ứng”), chớ nên khởi cái tâm muốn thấy đức Phật ngay. Chỉ cầu ngoài Phật hiệu ra, không có niệm thứ hai nào khác mà thôi!
Cũng đừng nhọc nhằn quá mức; quá mệt nhọc...
Nếu chẳng hiểu rõ lý tánh, gấp muốn thấy Phật, phần nhiều chuốc phải ma sự, chẳng thể không cẩn thận! Cũng đừng nhọc nhằn quá mức; quá mệt nhọc thì ngày hôm sau sẽ khó thể thanh thản, sảng khoái đúng như pháp được! Hoặc là mỗi lần niệm Phật đều niệm A Di Đà Kinh, Vãng Sanh Chú, nhưng sáng dậy phát nguyện thì niệm bài văn phát nguyện dài, khóa tối cũng giống như thế, những lúc khác đều niệm bốn câu [kệ hồi hướng] mà thôi. Hoặc là sáng dậy [niệm Phật] lần thứ nhất thì niệm A Di Đà Kinh, Vãng Sanh Chú, từ đấy chỉ liên tục niệm A Di Đà Phật không ngừng, đến tối niệm bài văn phát nguyện, Tam Quy Y.
Những kẻ tri kiến nhỏ nhoi hiện thời hễ hơi có một chút cảnh giới tốt đẹp bèn tự mãn, tự cho là đủ
Con người ở trong thế gian chẳng thể siêu phàm nhập thánh, liễu sanh thoát tử đều là do vọng niệm gây nên. Nay trong lúc niệm Phật, liền nghĩ như chính mình đã chết, chưa được vãng sanh, trong mỗi một niệm đều gác bỏ tất cả hết thảy tình niệm thế gian ra ngoài. Trừ một câu Phật hiệu ra, không có một niệm nào để được! Làm thế nào để niệm được như thế? Là vì ta đã chết rồi, tất cả hết thảy vọng niệm đều chẳng vướng mắc nữa. Niệm được như thế ắt sẽ có lợi ích lớn lao. Những kẻ tri kiến nhỏ nhoi hiện thời hễ hơi có một chút cảnh giới tốt đẹp bèn tự mãn, tự cho là đủ, tưởng mình đã đắc tam-muội rồi! Hạng người ấy mười người hết chín kẻ đều bị ma dựa phát cuồng vì tâm niệm cách ngăn với Phật, phù hợp với ma, cho nên thành ra như vậy.
“Gặp dữ hóa lành”
Thế đạo hiện thời là thế đạo đại hoạn nạn. Họa hoạn xảy đến không thể trốn tránh được! Chỉ có niệm Phật, niệm Quán Thế Âm thì mới chẳng gặp hoạn nạn. Dẫu bất hạnh gặp phải thì cũng có thể “gặp dữ hóa lành”. Gần đây, những kẻ do gặp hoạn nạn bèn niệm Phật, niệm Quán Âm được cảm ứng nhiều khôn kể xiết! Gia đình ông còn được coi là “có của ăn của để”, hãy nên dạy nam - nữ - lớn - bé trong nhà đều hằng ngày niệm Phật bao nhiêu đó câu, niệm Quán Âm bao nhiêu đó câu để làm kế dự phòng. Lúc vô sự niệm thì sẽ không có họa hoạn. Dẫu lúc đương đầu với hoạn nạn mà có thể chí tâm niệm thì công đức cũng chẳng thể nghĩ bàn. Người đời đều muốn yên vui, nhưng thường hay làm chuyện trái nghịch, đến nỗi trở thành vọng tưởng xuông, chẳng có lợi ích thật sự. Những điều vừa nói trên đây quả thật là những điều suy tính cho gia đình ông vừa sâu xa vừa thiết thực vậy! (Viết vào lúc lên đèn ngày Hai Mươi Mốt tháng Hai)
Đoạn đầu, đó là Ngài nói một thời khóa tu tại gia tượng trưng nói chung vậy thôi, không phải là khuôn phép hay biểu mẫu gì cả, mọi người mọi đạo tràng tùy tình hình gia cảnh, nhân duyên mà lập chương trình cụ thể riêng cho phù hợp. Nhưng nói chung một thời khóa tại gia hay trong đạo tràng đều gồm chung những phần cụ thể đó là: Ban đầu Lễ Phật, lễ xong rồi thì có thể niệm Kinh, niệm Chú, cái này có thể có hay không; rồi đến niệm Kệ Tán Phật; rồi đến Nhiễu Phật [có thể có hay không]; rồi tiếp đến là tịnh tọa một chút, rồi bắt đầu niệm Phật địa chung [cái này là chính, dài nhất]; rồi đến cuối là quỳ niệm Quán Âm, Thế Chí, Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát, mỗi danh hiệu ba lượt [nếu muốn thêm lễ bái Quán Thế Âm Bồ Tát thì lễ niệm thêm vào lúc này]; cuối cùng là đọc Phát Nguyện Hồi Hướng, Tam Quy Y. Xong lễ bái lui ra. Nói chung một thời khóa sáng sớm, sáng, chiều, tối đều gồm những phần chính như vậy. Còn thì tùy thuộc mỗi cá nhân, mỗi đạo tràng mà có thể thêm bớt gì đó cho phù hợp. Nói chung là không có 'chương trình cố định' cụ thể nào cả.
Đoạn tiếp: Tuy trong đây có lúc khởi lên Phật hiệu, có lúc im lặng, nhưng trong tâm luôn giữ cho một câu Phật hiệu được trì niệm chẳng gián đoạn. Đi - đứng - nằm - ngồi, mặc áo, ăn cơm, đại tiểu tiện, trong tâm đều phải thầm nhớ Phật hiệu. Trong bảy ngày chẳng để khởi lên hết thảy tạp niệm, như con nhớ mẹ không lúc nào quên...
Đây là những lời Ngài dành cho người nhận thư, rằng phải chí thành niệm Phật trong những tuần thất để hồi hướng công đức cho Cha mới qua đời [và cũng đã vãng sanh]. Cha mẹ mới mất đã được vãng sanh mà còn phải chí thành dụng công hành trì để hồi hướng cho cha mẹ như thế, huống hồ gì nếu chưa được vãng sanh thì còn phải như thế nào nữa? Còn nói chung đối với hành giả trong lúc bình thời, không có hữu sự gì mà nếu chí thành được như thế thì rất tốt, còn không thì lấy sự chuyên cần đều đặn không bỏ sót, không giải đãi để hành trì tu tập. Chỗ "trong tâm đều phải thầm nhớ Phật hiệu" đó chính là 'niệm đâu tâm đó' vậy, đó chính là xưng niệm danh hiệu Phật, chứ chẳng phải là quán tướng hảo hay là gì cả. Cho nên chúng ta hay thường nghe nói như 'phải thường nhớ Phật niệm Phật' thì chữ 'nhớ' ở đây đó chính là 'nhớ Phật hiệu' vậy, chứ chẳng phải là nhớ hình tượng Phật. Dĩ nhiên trong thời khóa, chẳng hạn như trong lúc Lễ Phật thì phải đương nhiên là có quán tâm vào tướng hảo Phật rồi. Còn lúc đi đứng nằm ngồi thì chỉ nên 'nhớ Phật hiệu' thôi, như thế chính là đang nhiếp tâm niệm Phật, hay còn gọi là 'niệm đâu tâm đó' vậy. Đây là cách niệm Phật thù thắng nhất mà các Ngài luôn chỉ dạy, vừa dễ thực hành vừa dẹp bớt vọng tưởng tạp niệm. Nếu tạo thành thói quen niệm như thế thì sẽ rất hay, gọi là tâm thường thật sự 'tỉnh giác' vậy.
Đoạn tiếp theo: Nếu chẳng hiểu rõ lý tánh, gấp muốn thấy Phật, phần nhiều chuốc phải ma sự, chẳng thể không cẩn thận!
Chúng ta dụng công hành trì đừng nên mong cầu cảnh giới này kia, mà hãy cứ chân thật hành trì là được rồi. Thật sự là nếu hành giả tu tập theo Pháp Tín nguyện niệm Phật cầu sanh Tây Phương, tức không phải theo đường lối gầy dựng công phu để cầu Nhất tâm bất loạn, như thế thì việc đạt được cảnh giới này kia phỏng có ích gì, bởi cốt yếu của việc tu tập của chúng ta là cuối đời được Phật rước về Cực Lạc, ngoài ra có cần gì nữa đâu, cho nên cho dù có thấy nghe hay gì đó đi nữa cũng chẳng có tác dụng gì cả, bởi rõ ràng đó hoàn toàn không phải là mục tiêu của ta. Còn những hành nhân tu tập theo kiểu tự lực, cố mong sao cho đạt thành tựu về công phu thì không biết nữa! Chắc là ít nhiều có mong cầu để đạt được cái này cái kia, khó lòng tránh khỏi, bởi những cái đó khá 'phù hợp' với mục tiêu phấn đấu của họ, họ chấp nhặt vào từng thời khóa, xem việc dụng công của mình như thế tiến lùi hằng ngày ra sao, nếu tiến lên được chút thì hoan hỉ, còn hôm nào 'tạp niệm' nhiều quá nhiếp tâm được ít quá thì lại 'phiền não', cứ như vậy. Cho nên tu tập theo kiểu này cần hết sức cẩn thận như các Ngài nói, dễ gặp ma sự, mà thật ra kiểu tu tập này cũng hay chiêu cảm nghiệp lực, oan gia đến quấy nhiễu, phá hoại công phu tu tập chúng ta, như thế cũng đủ 'mệt mỏi' rồi chứ chưa nói đến 'ma sự' hay 'ma dựa' này kia nữa! Cho nên, chọn cách nào thì chọn lấy một cách thôi, đừng có 'bắt cá hai tay', coi chừng chẳng được gì cả. Nếu tự cảm nhận thấy căn cơ mình cho phép thì cứ thử gầy dựng kiểu công phu, ngõ hầu đạt Nhất tâm bất loạn, như thế mới chắc ăn nhé theo như Kinh nói [Đại Nguyện 19, "nhất tâm niệm ngã, trú dạ bất đoạn"] chứ thành khối thành phiến hay bất niệm tự niệm gì đó thì không thấy trong Kinh nói, chắc là tương ứng với Pháp Biên Địa chăng? ["Liên tục nhớ nghĩ không thôi kết thành thiện nguyện cũng được vãng sanh"]. Còn nhắm thầy căn cơ mình hãy còn phàm phu tục tử, ít nhiều hãy còn 'tham sân si', ít nhiều chưa buông bỏ được 'tài sắc danh lợi' rốt ráo... nói chung là nếu chỉ xét riêng về đời sống trần lao này thấy cũng chẳng khác biệt gì mấy so với người thế gian, như thế thì thôi, tốt nhất đừng có 'mơ mộng cao siêu' làm chi, cứ chân thật gầy dựng Tín Nguyện tâm cho đầy đủ để dùng Pháp Tín Nguyện niệm Phật cầu vãng sanh là được rồi, vừa phù hợp căn cơ, vừa dễ đi đến thành tựu giải thoát trong đời này. Tức là hành giả phàm phu cần phải 'biết mình biết ta', biết tận dụng triệt để yếu tố thù thắng của Pháp môn [tức Bổn Nguyện tiếp dẫn] để học tập, nương tựa, hòng có thể giải thoát cho chính mình cũng như cùng bảo ban nhau học tập cùng đạt lợi ích chân thật với các hữu tình nhân duyên, từ thân bằng quyết thuộc đến đồng tu đạo hữu, hữu tình nhân duyên v.v...
Thật ra thì với Pháp môn này, để liễu thoát sanh tử, vãng sanh Cực Lạc trong một đời này, thì những cái gọi là 'khó khăn' nhất [lúc lâm chung] thì Phật đã lo liệu hết rồi, hành giả chỉ việc 'tin' và hành trì tùy căn cơ mình thôi mà, bởi thế Pháp này đâu có đòi hỏi cái gì cao siêu vượt tầm với cho bất kỳ ai đâu, chúng ta thấy rõ ràng là như thế! Nếu theo pháp gầy dựng công phu thì đúng là phàm phu không với tới được, chứ còn pháp Tín nguyện niệm Phật này thì đâu có đòi hỏi phải dụng công cho đạt cảnh giới gì gì đâu, hoàn toàn không có! Chỉ cần Tín tâm chân thật đầy đủ, không còn hoài nghi, bất sanh nghi hoặc là được. Cho nên những khó khăn này kia đa phần là do chính chúng ta dựng lên để làm khó cho chính mình thôi. Chứ một khi dẹp bỏ được những điều đó thì mọi chuyện sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều. Cho nên đôi khi như các Ngài nói bậc Thượng căn, trung căn này kia phải học hỏi theo kẻ ngu phu ngu phụ là vậy. Học tập cái gì? Học tập họ ở sự đơn giản, không phát sanh kiến giải này kia, nếu có cũng phải cố gắng dẹp đi để cho 'được' như họ vậy, chẳng có tạp tâm dị tâm gì cả. Thật ra việc khó phát khởi Tín tâm chân thật phần nhiếu đó là do những thứ này gây ra, làm chướng ngại cho việc phát khởi, duy trì Tín tâm chân thật đầy đủ vậy. Rồi một khi việc phát khởi và duy trì giữ gìn Tín tâm chân thật đầy đủ đến một mức nào đó, 'trải trường' qua những quãng thời gian nào đó thì sẽ là "chí tâm tin ưa" thôi, lúc đó thì thật sự chẳng gì có thể lay chuyển được họ cả, dù ai có nói ngã nói nghiêng kiểu gì đi nữa, dẫu 'trời sập' đi nữa họ cũng chẳng bao giờ thay đổi cả! Chứ chẳng phải hễ gặp ngoại duyên thuận theo hay được sách tấn thì tăng lên, mà gặp nghịch lý hay chẳng còn thuận duyên để nương tựa nữa thì lại 'xìu' xuống như cái bong bóng xì hơi luôn thì thôi, như thế chưa được gì cả, cần phải ra sức phấn đấu gầy dựng cho nhiều lên. Mà cách tốt nhất là như các Ngài chỉ dạy, cứ bám lấy Kinh giáo [Bổn Nguyện] và học theo bậc ngu phu ngu phụ vậy.
Các đoạn còn lại chúng ta cùng đọc và học tập.
Văn Sao Tam Biên, quyển 1
Thư trả lời cư sĩ Châu Trọng Hoa (thư thứ hai)
Đại Sư Ấn Quang
